محمد امینی و علی میرفطروس: دو روایت از سقوط دولت دکتر مصدق

سام قندچی

http://www.ghandchi.com/794-amini-mirfetros.htm

مطالب مرتبط: مطالب مرتبط: 1     2     3     *

سالها پیش سطور زیر را به یاد اثر منظوم ساموئل تیلُر کالریج تحت عنوان "دریانورد کهن" نوشتم:

"ساموئل تیلور کولریج، شاعر و منتقد انگلیسی که بین سال های 1772 و 1834 زندگی می کرد و جنایاتی را که انقلاب فرانسه علیه آنهائی که خود انقلاب کرده بودند به چشم خود دیده بود، منظومه زیبائی تحت عنوان "ترانه دریانورد کهنسال" در قالب داستان کشتن پرنده دریائی خارق العاده ای به رشته تحریر درآورده است.  این اشعار بیان احساسات نسلی بود که آن مصیبت ها را با گوشت و پوست خود تجربه کردند، و گوئی همه دردها از زبان یکی از انقلابیون بیان می شود که در قامت ملوانی پیر در کنار خیابان تحول اجتماعی ایستاده و به هر کس که در آن راه پای می گذارد داستان کشته شدن "مرغ دریائی آزادی" را بازگو میکند. بسیاری از دوستان کولریج پس از تجربه انقلاب فرانسه به محافظه کاران ضدانقلابی تبدیل شدند اما برخی نیز لیبرال باقی ماندند. منظومه کولریج بیان افسوس ها و طلب بخشش از سوی آنهایی است که از زیاده روی های انقلاب بجان آمده و با بیانی زیبا و شاعرانه فغان آنهاست که به نسل های بعد منتقل می شود" (1).

گوئی نسل انقلاب 1357 ایران نیز تجربه مشابهی را طی کرده است؛ انقلابیونی که در جستجوی استقلال، آزادی و عدالت اجتماعی به پا خاستند و بعدها در بازنگری های خود گاه به هزاران سال پیش نقب زده و برای یافتن پاسخی به نتیجه انقلاب به جستجوهای خود ادامه می دهند (2). چند سال پیش آقای علی میرفطروس در نوشته ای تحت عنوان "آسیب شناسی یک شکست" به وقایع پیش و پس از کودتای 28 مرداد 1332 پرداخت و آقای محمد امینی نیز در کتاب "سوداگری با تاریخ" به نوشتار آقای میرفطروس پاسخ مفصلی ارائه کرد.  البته اینگونه بحثها به مخالفان و هواداران مصدق محدود نیست و در میان لیبرالهای ایران نیز درباره ارزیابی از تصمیمات دکتر مصدق در آن سالها اتفاق نظر وجود ندارد (3). همچنین اختلاف نظرها در مورد شخصیت های جبهه ملی محدود به دوران مصدق نیست، مثلا در مورد اشتباهات دکتر کریم سنجابی هنگام انقلاب 57 اختلافات لیبرالهای ایران آشکارا اعلام شده اند (4). اینکه این بحث ها بعد از 60 سال هنوز ادامه دارد ممکن است عجیب جلوه کند (5). اما نه تنها موضوع حفاظت از دموکراسی کماکان برای نیروهای سیاسی ایران مورد توجه است (6) بلکه این بررسی ها حتی برای دولت آمریکا در مورد تجدید رابطه اش با مردم ایران بر مبنای احترام متقابل اهمیت تعیین کننده دارد (7).

آنچه به نوشته آقای محمد امینی اهمیت ویژه ای می دهد پاسخ های مبسوط ایشان به نوشته های آقای میرفطروس نیست بلکه بسیاری از اسناد دست اولی است که از شخصیت های حقیقی جبهه ملی در کتاب سوداگری با تاریخ ارائه شده اند. مسأله ای که در پس بحث های 28 مرداد نهفته است تلاشهای انسانهایی است که برای سرافرازی و سعادت مردم ایران فعالیت کردند و زندگی خود و خانواده شان در این راه فدا شده است. البته اینکه نتیجه همه این تلاشها زندگی بهتر برای مردم ایران بوده یا خیر موضوعی است که نمی توان از آن به راحتی گذشت. آقای محمد امینی یکی از با دانش ترین مورخان تاریخ ایران هستند که هم با منابع رسمی آشنایی دارند و هم با منابعی که در جنبش سیاسی ایران قابل دسترس بوده اند و نوشته های ایشان می توانند راهگشای درک بسیاری از سؤالات پژوهشگران آکادمیک باشد. در اینجا لازم می دانم همچنین به ادعایی که به تازگی در مورد آقای محمد امینی بعنوان نویسنده کتاب "دموکراسی ناقص" مطرح شده است، پاسخ دهم. اینجانب شخصا با نویسنده کتاب دموکراسی ناقص، در شهر تهران، در سال دوم انقلاب، ملاقات کردم و ایشان آقای محمد امینی نیستند. نویسنده کتاب دموکراسی ناقص به زبان انگلیسی نیز تسلط کامل داشت و کتاب اینجانب در مورد کردستان (8) را نیز او از زبان فارسی به زبان انگلیسی ترجمه کرد و ترجمه ایشان آنقدر عالی است که گوئی از نو کتاب را به زبان انگلیسی نوشته است (9). کتاب دموکراسی ناقص یکی از دقیقترین پژوهش هایی است که در مورد رویدادهای سالهای 1320 تا 1332 انجام شده است، جدا از آنکه کسی با نظر نویسنده در هر مورد معین موافق یا مخالف باشد. مثلاً با اطلاعاتی که پس از سقوط شوروی منتشر شده اند، آشکار است که نظرات آن نویسنده در مورد تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان غلط است (10). باید قدر پژوهشهای تاریخی دقیق آنچنان را دانست جدا از آنکه ارزیابی های مورخ در هر مورد معین امروز از نظر ما درست باشد یا نه.

بعدالتحریر 23 ژوئن 2017

لطفاً در ارتباط با زندگی و آثار آقای حبیب تیموری به لینک زیر مراجعه کنید:

حبیب تیموری مترجم کتاب کردها و دولت مرکزی
http://www.ghandchi.com/1127-habib-teymoori.htm  
Habib Teymoori, Translator of Kurds and Central Government
http://www.ghandchi.com/1127-habib-teymoori-english.htm
 

برای بخش دوم این نوشتار لطفاً به لینک زیر مراجعه کنید:

اسناد تازه 28 مرداد و دو روایت محمد امینی و علی میرفطروس
http://www.ghandchi.com/1476-amini-mirfetros-part-two.htm

به امید جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار در ایران

سام قندچی، ناشر و سردبیر ایرانسکوپ
http://iranscope.ghandchi.com

http://www.ghandchi.com
دهم آبان ماه 1392

November 1, 2013

پانویس:

1. Rime of the Ancient Mariner, Samuel Taylor Coleridge

http://www.ghandchi.com/iranscope/Anthology/Ancient_Mariner.htm

2. ایران آینده نگر: آینده نگری در برابر تروریسم
http://www.ghandchi.com/500-FuturistIran.htm

FUTURIST IRAN: Futurism vs Terrorism-Third Edition
http://www.ghandchi.com/500-FuturistIranEng.htm

3. اشتباه مصدق در رابطه با متحدین جهانی دلیل شکست ملیون در 28 مرداد
http://www.ghandchi.com/546-mossaddegh.htm

4. یاداشتی کوتاه درباره دکتر سنجابی و لیبرالهای ایران
http://www.ghandchi.com/467-KarimSanjabi.htm

A Short Note about Dr. Sanjabi & Iranian Liberals
http://www.ghandchi.com/467-KarimSanjabiEng.htm

5. چرا قدیمی های جبهه ملی از بازگویی 28 مرداد دست بر نمی دارند؟
http://www.ghandchi.com/658-Arrogance.htm

6. مسأله *حفاظت* از دموکراسی است، نه دموکراسی خواهی
http://www.ghandchi.com/379-Protection.htm

7. How US Can Solve Iran's Nuke Issue
http://www.ghandchi.com/743-iran-us-nuke-eng.htm

8. کردها و شکل گیری دولت مرکزی در ایران
http://www.ghandchi.com/700-KurdsIran.htm

9. Kurds & Formation OF Central Government in Iran
http://www.ghandchi.com/700-KurdsIranEng.htm

10. یادداشتی درباره طرح بحث انگیز خودمختاری کردستان
http://www.ghandchi.com/723-kurdistan-autonomy.htm
A Note about the Controversial Kurdistan Autonomy Plan
http://www.ghandchi.com/723-kurdistan-autonomy-eng.htm

مطلب مرتبط
برخی حمله کنندگان به محمد امینی
http://www.ghandchi.com/1032-mohammad-amini.htm
 

متون برگزیده
http://featured.ghandchi.com

برای حزب جمهوریخواهان سکولار دموکرات و آینده نگر ایران
http://www.ghandchi.com/futuristparty/index.html

SEARCH