خاطراتی شخصی از آخرین سالهای جنگ سرد
سام قندچی

http://www.ghandchi.com/2026-end-of-cold-war.htm

مطالب مرتبط: 1

آنچه می نویسم ابداً به این معنی نیست که بخواهم بگویم در مورد جنگ سردی که بین ایران و آمریکا وجود دارد باید به آنگونه که نیروهای مترقی در آمریکا و شوروی در هر دوره ای از جنگ سرد آن دو کشور رفتار کردند، عمل کنیم، و آگاهم که شوروی و آمریکا دو کشور با قدرت مساوی بودند در حالیکه وقتی ایران و آمریکا را در نظر بگیریم، ایران نظیر عراق است که قدرتی منطقه ای در خاورمیانه بود و آمریکا قدرت اول در عرصه سیاسی و نظامی در جهان است، یعنی در جهانِ پس از پایان جنگ سرد در سالهای 1990، در عرصه نظامی اساساً جهان تک قطبی است و آمریکا تنها ابرقدرت جهان است، البته در عرصه اقتصادی، جهان امروز چند قطبی است یعنی اروپا، چین، هندوستان، و ژاپن قدرتهای اقتصادی قابل ملاحظه ای هستند. به هرحال تا آنجا که به خطرات جنگ برای ایران مربوط می شود پیشتر مفصل بحث شده (1)، و موضوع این نوشته نیست. اما داستان جنگ سرد و خاطراتی از این قلم. در سالهای 1960 که جنگ سرد بین آمریکا و شوروی در خلیج خوکها در کوبا به اوج خود رسید، 11 سال داشتم و اخبار را از رادیو در تهران گوش می کردم و همه خانواده می ترسیدیم که جنگ جهانی آغاز شود. البته می دانیم که جنگ نشد و در نوامبر 1962 بحران موشکی کوبا با توافق کندی و خروشچف پایان یافت. هفت سال بعد برای ادامه تحصیل به آمریکا آمدم و همان روز اول ورودم به دانشگاه در پاییز 1969 مقررات منع رفت و آمد در شب به دلیل بمبی که آنارشیستها در مرکز کامپیوتر دانشگاه منفجر کرده بودند، برقرار بود. در واقع در سالهای 1960 همزمان با جنگ سرد و جنگ ویتنام، جنبش ضد جنگ در آمریکا بسیار قوی بود و همه گونه گرایش سیاسی در آن جنبش وجود داشت. حدود 10 سال بعد، در سال 1973 قرارداد صلح بین آمریکا و ویتنام امضا شد و دیگر جنبش ضد جنگ ویتنام تمام شد؛ اما جنگ سرد آمریکا و شوروی نزدیک به 20 سال بعد از آن تاریخ همچنان ادامه داشت. شخصاً یکسال بعد از امضای صلح آمریکا و ویتنام به ایران برگشته بودم، ولی در سال 1982 که بازگشته و دوباره ساکن آمریکا شدم، به رغم وجود جنگ سرد، می دیدم که چندان از جنبش ضد جنگ در آمریکا خبری نیست یعنی جنبش سیاسی ضد جنگ سرد هم در آمریکا بعد از پایان جنگ ویتنام، کلاً فروکش کرده بود. در سال 1985 وقتی کتابفروشی نوا را بازکردم با جریانی ضد جنگ آشنا شدم بنام "فراسوی جنگ" که پیشتر درباره آنها مفصل نوشته ام (2). در همان سال 1985 با دوستی بنام جک لی در کتابفروشی ام در سانیویل کالیفرنیا آشنا شدم و بعدها در ایرانسکوپ هم نوشته هایی را از او درباره مدیتیشن و خواب منتشر کرده ام، و البته جک 24 سال پیش درگذشت؛ او از بنیانگذاران تشکیلات "فراسوی جنگ" بود که در مطلب لینک شده در پانویس درباره آن تشکیلات مفصل توضیح داده ام. فراسوی جنگ در سالهای 1980 و کمی پیش از آن برای برقراری صلح بین آمریکا و شوروی شکل گرفته بود و فعالیتهای زیادی می کرد و بیشتر دست اندرکاران آن را فعالان سیاسی دوران جنبش ضد جنگ ویتنام تشکیل می دادند که در سالهای 1980 سن و سالی داشتند. اما دیدگاه هایشان ابدا نظیر دوران مبارزه ضد جنگ ویتنام یا دوران جنبش ضد فاشیسم در زمان هیتلر نبود. این دوستان اساساً پاسیفیست بودند و حتی شاید کمتر کسی از دیدگاه واقعی آنها در مورد مسأله جنگ بداند. از آنها سؤال کردم که اصلاً اگر شما می گویید که باید آمریکا خلع سلاح اتمی کند، بیایید فرض کنیم که دولت آمریکا حرف شما را گوش کرد و این کار را انجام داد، آیا ممکن نیست که شوروی بیاید و آمریکا را تصرف کند. آنها در پاسخ گفتند درست است این امکان وجود دارد و از نظر ما مسأله ای نیست چون اگر دموکراسی حقانیت دارد، دوباره رشد و نمو خواهد کرد و این آلترناتیو بهتری است تا اینکه آمریکا و شوروی جنگ اتمی کنند و هر دو از بین بروند. در مورد دیدگاه های مردم روسیه و فعالین ضد جنگ آن کشور در آنزمان خبر ندارم هرچند به یاد دارم در برخی نقاط شوروی سابق از جمله در جمهوری آذربایجان آن زمان، کسانی بودند که نظراتی مشابه تشکیلات "فراسوی جنگ" داشتند و حتی با تشکیلات فراسوی جنگ در ارتباط بودند، و کلا حرف فراسوی جنگ در آنسو یعنی در شوروی سابق هم این بود که می گفتند مشکلی نیست اگر آمریکا بیاید و شوروی را تصرف کند و اگر سیستم ما بهتر است باید دوباره رشد و نمو کند، یعنی همین بحثی که فراسوی جنگ در آمریکا می گفت. این برخورد خیلی با دیدگاه فعالین دوران جنگ ضد فاشیستی در جنگ جهانی دوم، تفاوت داشت. شاید دلیل رشد چنین دیدگاهی این بود که هر دو طرف می دیدند که در صورت وقوع جنگ اتمی، برنده ای وجود ندارد و هردو طرف نابود می شوند. به هر حال دیدگاه دوستان فراسوی جنگ اینگونه بود؛ و مدت کمی پس از پایان جنگ سرد هنوز گروهشان که مرکز آن در شهر پالو آلتو در کالیفرنیا بود و حتی شعبه هایی در آلمان و کشورهای دیگر داشتند، هنوز وجود داشت و بعد هم هرچه داشتند را به خیریه ها دادند و خود را منحل کردند. در واقع در آن زمان دیگر خیلی سن و سال داشتند. جک هنگام فوت تقاضا کرده بود که این قلم برایش در مراسم ختم که در شهر برکلی کالیفرنیا برگزار شد، صحبت کنم. وقتی آنجا رفتم خیلی تعجب کردم که همه واقعاً سن و سال دار بودند. به هر حال با فروپاشی شوروی به نوعی می شود گفت که پیش بینی آنها درست از آب درآمده بود، یعنی به اصطلاح شکست در جنگ سرد یا بهتر بگوییم پایان یافتن جنگ سرد بدون جنگیدن، نه به اسارتی کشید، و نه به بندگی، و مردم بلوک شرق و شوروی سابق در کشورهای تازه خود زندگی می کنند. البته امروز بنظر میرسد جنگ سرد تازه ای بین آمریکا و روسیه شکل می گیرد که بحثی دیگر است (3). اما منظور اینکه دنیای اواخر قرن بیستم و آغاز قرن بیست و یکم چندان شباهتی با دوران اواسط قرن بیستم و زمان جنگ جهانی دوم نداشته و ندارد. شاید آنقدر جنگ اتمی وحشتناک است که قبول شکست بهتر است تا جنگیدن. به هر حال این دیدگاهی بود که آن دوستان در تشکیلات فراسوی جنگ داشتند و البته ما داریم در مورد مردمی صحیت می کنیم که در سرزمینهای دو ابرقدرت آن دوران، زندگی می کردند. در همان دوران رابرت یونگک و انجمن جهان آینده به نوع دیگری همین نوع دیدگاه ها را مطرح کرده اند که در جای دیگری بحث شد (4) و واقعاً به اینگونه است که امروز آینده نگری را می شود تعریف کرد (5).

به امید جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار در ایران

سام قندچی

IRANSCOPE
http://www.ghandchi.com

دهم اردیبهشت ماه 1397
April 30, 2018

پانویس:

1. خطر جنگ جمهوری اسلامی و اسراییل ..و اینکه اپوزیسیون چه کار میتواند بکند
http://www.ghandchi.com/1308-IRI-IsraelWar.htm
Danger of IRI-Israel War..and What Iranian Opposition Needs to Do
http://www.ghandchi.com/1308-IRI-IsraelWarEng.htm

نقدی بر اپوزیسیون درباره جنگ
http://www.ghandchi.com/827-opposition-war.htm 
A Critique of Iranian Opposition about War
http://www.ghandchi.com/827-opposition-war-english.htm

دلیل جنگ بخاطر برنامه اتمی
http://www.ghandchi.com/483-dalilejang.htm

سالهاست هدف حضور جمهوری اسلامی در کشورهای مختلف خاورمیانه دیگر صدور انقلاب نیست
http://www.ghandchi.com/1832-iran-middleast.htm

2. فراسوی جنگ
http://www.ghandchi.com/357-BeyondWar.htm
Beyond War
http://www.ghandchi.com/357-BeyondWarEng.htm

3. جنگ سرد جدید و اقدام مسلحانه
http://www.ghandchi.com/1716-new-cold-war-armed-action.htm
New Cold War and Armed Action
http://www.ghandchi.com/1716-new-cold-war-armed-action-english.htm

4. آنچه در بحث رابرت یونگک و هیروشیما فراموش شد
http://www.ghandchi.com/1994-robert-jungk.htm

5. آینده نگری چیست؟ -ویرایش دوم
http://www.ghandchi.com/468-AyandehnegariChist.htm   

متون برگزیده
http://featured.ghandchi.com

برای حزب جمهوریخواهان سکولار دموکرات و آینده نگر ایران

http://www.ghandchi.com/futuristparty/index.html

SEARCH