اسپینوزا، و اینکه امید دادن خاتمی از طریق تحکیم پناهگاه جهل است
سام قندچی

http://www.ghandchi.com/3316-khatami.htm

مطالب مرتبط: 1     2     3     4     5     6     7     8     9     10     11     *

حجت الاسلام سید محمد خاتمی امروز دوباره با ادعای اینکه خاتمی و اصلاح طلبان دنبال قدرت نیستند، موضوعی که به تفصیل 15 سال پیش پاسخ داده شد، سخنانی در مورد اوضاع کنونی ایران بیان کرده اند. در این روزهای پاندمی کرونا، در این پیام ویدیویی، آقای خاتمی ظاهراً تحلیل علمی از اوضاع ایران داده اند و بحثِ درستِ ضعیف شدن طبقه ی متوسط را بعنوان دلیلی برای ضعف دموکراسی در ایران پیش کشیده اند، حقیقتی که عامل دو قطبی شدن جامعه و خشونت است و این واقعیتِ به تحلیل رفتن طبقه ی متوسط در جوامع کنونی در همه جا در این سالهای آغازین قرن 21 در مقایسه با سالهای آغازین قرن 20 که طبقه ی متوسط رشد داشت، غیرقابل انکار است و بحث کرده ایم. اما مسأله ی حاکمیت کوکلاکس کلانهای اسلامی در ایران در 41 سال گذشته، چه اصولگرا و چه اصلاح طلب، اساسی تر از این موضوعات اقتصادی است. دوستان بنیاد برومند سالهاست که در مورد نگاه اسپینوزا به دموکراسی و حقوق بشر بحث کرده اند، و حتی ترجمه ی فارسی یکی از کتابهای اسپینوزا را درباره ی این گفتمان تحت عنوان «آزادی اندیشه و آزادی گفتار در یک حکومت آزاد»، منتشر کرده اند. اما فراسوی بحث آزادی اندیشه، دیدگاهی فلسفی در مرکز اندیشه ی اسلامی و شوربختانه فراتر از آن در ایران، وجود دارد که «پناهگاه جهل» است، و آقای خاتمی و رقبای ایشان نه تنها در مقابل این دیدگاه عمل نکرده اند، بلکه همیشه به تقویت آن نگرش پرداخته اند. اسپینوزا به رغم آنکه فیلسوفی مذهبی و خداپرست بود و اینجا بحث در مورد خداپرستی نیست، با رد پناهگاه جهل مورد اشاره در اینجا، توانست راه را برای آزادی در اروپا نشان دهد، که برعکس نظراتی نظیر آقای خاتمی، واقعاً نگرش اسپینوزا می تواند مایه ی امید به خروج از این جهل باشد و نه همچون آقای خاتمی و حامیانشان، درجا زدن در این «جهل مرکب» را تشدید کند، آنچه در فلسفه، رد «علت غایی» نامیده می شود، و در عبارت کوتاه زیر از اسپینوزا دلیل این معضل دیرینه ی جامعه ی ایران را که با حاکمیت رژیم اسلامی تشدید شده، به خوبی می شود ملاحظه کرد:

"اگر سنگی از پشت بام بر سر کسی افتد و او را بکشد، از طریق این متد جدل، آنها اثبات میکنند که این سنگ افتاد تا آن شخص را بکشد، چرا که اگر آن سنگ بخاطر این هدف، از طریق خواست الهی نیافتاده بود، چگونه میتوانست اینهمه شرایط فراهم شود، که چنین اتفاقی افتد (و معمولأ بسیاری اتفاقات همزمان وجود دارد). شاید پاسخ دهید که این واقعه بخاطر وزش باد اتفاق افتاد، و اینکه مرد به آن طرف در حال راه رفتن بوده است. اما آنها پافشاری میکنند که بپرسند چرا باد وزید....و این چنین آنها ادامه میدهند و از علت علت ها میپرسند تا آنکه شما به خواست خدا پناه ببرید، یعنی پناهگاه جهل. [باروخ اسپینوزا، اخلاق، متن انگلیسی، بخش I، ضمیمه، E&SL، ص 60]"*

به امید جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار در ایران

سام قندچی

IRANSCOPE.COM
http://www.ghandchi.com

بیست و یکم اردیبهشت ماه 1399
May 10, 2020

متون برگزیده
http://featured.ghandchi.com

برای حزب جمهوریخواهان سکولار دموکرات و آینده نگر ایران
https://sites.google.com/site/futuristparty

SEARCH