کتاب «روحانیت در
ایران از دوران باستان تا امروز» و یادداشتی برای فرستنده ی آن
کتاب «روحانیت در
ایران از دوران باستان تا امروز» و یادداشتی برای فرستنده ی آن
سام قندچی
http://www.ghandchi.com/4452-roohaniyat-dar-iran.htm
چند روز پیش کتابی به شکل پی دی اف برایم ارسال شده بود تحت عنوان «روحانیت در ایران: از دوران باستان تا به امروز» و زیر عنوان کتاب نوشته شده: «استفاده، تولید و نشر برای همه آزاد است» و نام مؤلف نیز «ا. آزاد» به خط لاتین نوشته شده است. کتاب در چهار بخش است «قبل از اسلام، اوایل اسلام تا صفوی، صفوی تا پهلوی، پهلوی و جمهوری اسلامی».
اول بگویم که نمی دانم چرا این کتاب برای من ارسال شده چون سالهاست ناشر نیستم و فقط یک نویسنده هستم و حتی کتابهای خودم نیز تا کنون تا آنجا که می دانم در جایی چاپ نشده اند هرچند سالهاست اعلام کرده ام هرآنچه نوشته ام انتشارش به شرط آنکه در کلیت مطلب ارائه شود، بلامانع است. به هر حال کتابها، رسالات و مقالات خودم را نیز در سایتم در اینترنت در دسترس عموم قرار داده ام. من مجلات و مطالبی را از ناشران مختلف در سایتم لینک می دهم اما خودم ناشر نیستم و این را دوباره نوشتم تا از هرگونه سوء تفاهم و انتظارات غیرواقعی، جلوگیری کرده باشم!
به هر حال کتاب مورد اشاره را وقتی دریافت کردم مطالعه کردم و نکاتی را که بنظرم میرسد در اینجا می نویسم و اگر ناشرانی مایلند این کتاب را منتشر کنند می توانند در اینترنت اعلام کنند و اگر نویسنده ی کتاب ببیند (منظورم ا. آزاد است) و اگر مایل باشد خود می تواند به آنها ارسال کند و این نگارنده نمی خواهم درگیر کارهای انتشاراتی باشم چون توان انجام آن کارها را ندارم و همین حالا آنچه در اینترنت انجام می دهم را در وضع کنونی درمانی و مالی ام، به سختی قادرم ادامه دهم.
اما برداشت من از این کتاب! نکته ی خوب در مورد کتاب مورد اشاره ارائه ی منابع بسیار معتبر بود که خواننده راحت می تواند مراجعه کند. همچنین پیش از هربحثی در مورد موضوع کتاب باید بگویم که شخصاً سالهاست چندان علاقه ای به دنبال کردن موضوعات تاریخی ندارم گرچه در گذشته مطالعات تاریخ داشته ام و حتی 42 سال پیش کتابی تحت عنوان «کردها و شکل گیری دولت مرکزی در ایران» نوشته ام! به هر حال نکاتی را که بنظرم میرسد می گویم و امیدوارم به درد نویسنده بخورد و در صورت انتشار کتاب در آینده، برای خوانندگان کتاب هم مورد استفاده باشد!
کتاب مورد بحث در مورد روحانیت قبل از اسلام و مشخصاً روحانیت زردشتی به تفصیل بحث می کند. اما وقتی وارد بحث روحانیت بعد از اسلام در ایران می شود واقعاً روشن نیست که آیا دومی ریشه در اولی دارد یا ندارد! درست است از شباهتها بحث می شود ولی سؤالم در مورد شباهتها نیست. مثلاً اقوام سرخپوست در قاره آمریکا روحانیت مشخصی داشته اند و با نام «شامان» تا به امروز شناخته می شوند. اما روحانیت مسیحی که به این قاره آمده کاملاً چیزی مجزا بوده و هست! حالا آیا روحانیت اسلامی که در ایران بعد از اسلام شکل گرفته همه اش وارداتی بوده یا ریشه در روحانیت زردشتی داشته است؟ در کتاب روحانیت شیعه و ریشه اش در جبل عامل در جنوب لبنان بحث شده...سؤال من این نیست. روحانیت اسلامی در قرون اول در ایران اصلاً شیعه نبوده، سؤال من در مورد ریشه ی اولیه ی روحانیت اسلامی در ایران است که آیا از روحانیت زردشتی در ایران ریشه گرفته یا نه. اقلاً سعی کردم این موضوع را بفهمم ولی نفهمیدم شاید دلیلش بیسوادی من در این عرصه است.
در این کتاب در مورد رفتارهای پیامبر مسلمانان یعنی حضرت محمد بحثهایی می شود که می تواند به اصطلاح «سب النبی» یا توهین به پیامبر اسلام تلقی شود. شخصاً این نوع کتابها را در گذشته خوانده ام نظیر کتاب 23 سال. آیا بحثها حقیقت دارد یا نه؟ من واقعاً در این موارد زیاد علاقمند نبوده ام که بفهمم حقیقت چیست. شاید برای بعضی این حرفها مهم باشد. در مورد مسیح هم از این بحثها زیاد در همین غرب مطرح شده و حتی چند سال پیش فیلمی سینمایی در همین آمریکا در سینماها بود که خیلی از مسیحیان در مقابل سینما تظاهرات اعتراضی برپا کردند. در ایران خودمان هم که همین هفته ی پیش، دو نفر را به اتهام «سب النبی» اعدام کردند. شخصاً هفته ی گذشته اعدام یوسف مهرداد و #صدرالله فاضلی زارع را به عنوان قتل حکومتی محکوم کردم. با اینهمه این نوع بحثها با معتقدان مذهب را بی فایده می بینم و برایش ارزش روشنگری قائل نیستم و فقط فکر می کنم معتقدان را عصبانی می کند و حتی اگر مذهبشان را کنار بگذارند وابسته به کسی می شوند که آنها را ضدمذهب کرده و بعدها انتظار دارند آن فرد برایشان جای خدا و پیامبر را بگیرد و نوعی «مرید و مراد» شکل می گیرد و هرچیزی برایشان خراب شود آن «پیر» تازه را مسؤل خواهند دید. این نظر این نگارنده است و می تواند غلط باشد و می دانم چه در کشوری نظیر ایران کنونی این موضوعات به بخشی از مبارزه ی اپوزیسیون و رژیم تبدیل شده و اصلاً خود مردم فراموش شده اند و حتی به موضوعی جنایی تبدیل شده است که نظیر دوران زنده در آتش سوزاندن جوردانو برونو در رم سال 1600 است و در واقع جوردانو برونو نظرش در مورد تولد مسیح برخلاف اکثریت مسیحیان و شبیه روحانیت اسلامی بود!
به هر حال به موضوع کتاب برگردم. به نظرم کتاب احتیاج به یک ادیتور قادر دارد. من خودم ادیتور بدی هستم و واقعاً اگر بیشتر نوشته هایم به فارسی را دکتر اسماعیل نوری علا ادیت و منتشر نکرده بود، شاید اصلاً قابل خواندن نبودند ولی ادیت خوب خیلی لازم است و امیدوارم هر ناشری که این کار را منتشر می کند بتواند ادیتوری قادر را به نویسنده معرفی کند. مثلاً در این کتاب بارها اصطلاحی تحت عنوان «مقدسان» به کار برده شده که بنظرم منظور نویسنده، «قدیسان» بوده است.
نکته کلی دیگری را نیز میخواستم مطرح کنم و آنهم در مورد روحانیت است! اگر مردم مذهبی دارند طبیعی است که برایشان سؤالاتی در زمینه های مختلف آن پیش می آید و نیاز به روحانیون دارند. اینکه ما در ایران کنونی حکومت مذهبی داریم و روحانیون در آن مقام درجه اول را در کل رژیم پیدا کرده اند یک بحث است و موضوع موجودیت روحانیون بحثی دیگر. مثل این است که بگوییم سیاستمداران موجوداتی اضافی و مفتخور هستند که کاری انجام نمی دهند! ولی اگر دولت در جامعه وجود دارد، سیاستمدار هم لازم است. حالا اگر کسی فکر کند که ایده آلش عدم وجود مذهب و دولت در جهان است، به هرحال فعلاً که چنین واقعیتی نیست. نمی دانم منظورم روشن است یا نه؟ خیلی از بحثهایی را که نویسنده ای می خواهد کل موجودیت روحانیون را نفی کند برایت قابل فهم نیست. من اساساً در همه ی زندگی ام آدم مذهبی نبوده ام و بعد از کلاس ششم دبستان حتی وقت برای بحثهای مذهبی هم نگذاشته ام در نتیجه شاید نتوانم قاضی خوبی برای بحث این موضوعات شوم و واقعاً بیشتر ترجیح می دهم وقتم را صرف بحث موضوعات علمی و فلسفی کنم. با اینحال می خواستم از کسی که این کتاب را برایم ارسال کرده سپاسگزاری کنم و اظهار امیدواری کنم که جنایاتی که به نام مذهب در ایران می شود با پایان یافتن حکومت مذهبی پایان پیدا کند و بویژه نسل جوان زندگی خود را به دلیل این بحثها از دست ندهند هرچند وجود این بحثها در میان روحانیون هر مذهب نمی تواند پایان یابد حتی اگر کاملاً در ایران یا هرجا سکولاریسم برقرار شود. واقعیت این است که ما در دنیایی زندگی می کنیم که هر روز بیشتر گلوبال می شود و مردمانی با پیشینه های مذهبی مختلف در کنار هم زندگی می کنند و به همین دلیل همه ی مذاهب نیز مجبورند با واقعیت گلوبال این دنیای نو کنار بیایند!
به امید جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار در ایران،
سام قندچی
IRANSCOPE
http://www.ghandchi.com
23 اردیبهشت ماه
1402
May 13, 2023
متون برگزیده
http://featured.ghandchi.com
برای
حزب جمهوریخواهان سکولار دموکرات و آینده نگر ایران
http://www.ghandchi.com/futuristparty/index.html
