تکامل خاتمی از توکویل تا مدرس

تکامل خاتمی از توکویل تا مدرس
سام قندچی

پی نوشت دوم آذر 1399: مطلب زیر دو سال و نیم پیش هنگام پس لرزه های خیزش 96 نوشته شده وقتی که آقای خاتمی دیگر از توکویل حرف نمیزند، و سخنرانی خود را با این نقل قول از سید حسن مدرّس آغاز می کند: «دین ما عین سیاست ما و سیاست ما عین دیانت ماست»! بعد هم بحثی درباره ی نظرات سنت آگوستین می کند، که نظیر خود او، اما در مسیحیت، می خواست همین هجویات را در رژیمی مذهبی توجیه کند. یعنی آقای خاتمی از توکویل، به مدرّس و سنت آگوستین سقوط کرده، البته ایشان هیچوقت توکویل را درک نکرده بود وگرنه نظیر توکویل که کاتولیک مؤمنی بود، سکولاریسم را از اول برمیگزید!

مطالب مرتبط: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

روز گذشته مطلبی را از سید محمد خاتمی می خواندم تحت عنوان «نمی‌شود که حکومت استبدادی و دیکتاتوری همه حق را داشته باشد و طرف مقابل فقط اطاعت کند یا بمیرد» که هوش از سرم برد؛ این حرفها آنهم وقتیکه که در دی ماه 1396 یعنی کمتر از 6 ماه پیش مردم خواست خود را در خیابانهای ایران به روشنی برای حکومتی سکولار و دموکراتیک، فریاد زدند و در واقع «خیزش 96 گفتمان مرکزی جامعه ایران را عوض کرد»؛ و تازه همین یک هفته پیش رژیم ضدجمهوریتِ اسلامی در کازرون تظاهرات مردم را که برسر مشکلی محلی بود، به خاک و خون کشید، و هم اکنون نیز کشور بسوی اعتصاب و تظاهرات سراسری در همدردی با مردم کازرون می رود.

حالا در چنین شرایطی وقتی کسی بیاید و رژیم مذهبی را پس از مشاهده ی اینهمه جنایت در 40 سال گذشته تطهیر کند، باید جایزه نوبل بگیرد، البته نمی دانم در چه رشته ای! زمانی آقای خاتمی از توکویل می گفت، توکویل که کاتولیکی مؤمن و مروج سکولاریسم آمریکا، نه تنها در موطن خود فرانسه بلکه در دنیا بود و معتقد بود که به نفع مذهبش است که سکولاریسم از نوع آمریکایی در اروپا هم برقرار شود و در نوشتاری که سالها پیش در مورد جمهوری آینده نگر به رشته تحریر در آوردم نام آقای محمد خاتمی ذکر شده، هرچند آن زمان هم ایشان هیچگاه به سکولاریسم نرسید و فقط از الکسی دو توکویل نام می برد، و در نوشتار این قلم در آنروز نیز به این موضوع برخورد شده است.

اما امروز آقای خاتمی دیگر از توکویل نمی گوید و در جمع معلمان سخنان خود را با این عبارت از سید حسن مدرس شروع می کند که "دین ما عین سیاست ما و سیاست ما عین دیانت ماست،" سخنی که بهترین بیان دشمنی با سکولاریسم است. البته آقای خاتمی دو موضوع "سیاست" و "حکومت" را با هم اشتباه می کند و این اشتباه را بسیاری از سکولارهای ایران هم می کنند که اصل بحث در اینجا نیست و سالها پیش در نوشتار "سکولاریسم چییست" به تفصیل مبانی تئوریک بحث توضیح داده شده است. اما در سخنرانی تازه خود، آقای خاتمی ضدیت امثال سید حسن مدرس را با سکولاریسم، با طرح بحثهای سنت آگوستین در مسیحیت می خواهد توجیه کند.

آقای محمد خاتمی می گوید: "آگوستین، فیلسوف متأله مسیحی و قدیس بزرگ قرون اولیه میلادی، کتابی به نام شهر خدا دارد که «شهر زمین» را از «شهر خدا» متمایز می‌کند و رسالت کلیسا و دین و مسیح را هدایت به سوی «شهر خدا» می‌داند و معتقد است «شهر زمین» بر عهده قیصر و حاکمان زمینی است. البته از تعابیر آگوستین هم می توان استنباط کرد که دیدگاه او به معنای بی‌توجهی به زندگی این‌جهانی نبوده است. وی [آقای خاتمی] با اشاره به فرقه هایی که به تعبیر فارابی، اهل مدینه جاهله هستند، بیان کرد: مدینه جاهله، مدینه نامطلوب است و اهل آن می‌گویند درک زندگی حقیقی و درک خیر حقیقی مستلزم ترک زندگی طبیعی است و حتی می گویند دنیا را کنار بگذارید و حیات طبیعی را ترک کنید برای اینکه حیات طیبه را درک کنید. عده‌ای از صوفیان این طور فکر می‌کنند که این نظر غلطی است. این دیدگاه هم در مسیحیت و هم در اسلام وجود دارد و اگر دین را این طور ببینیم باز با سیاست نسبتی ندارد و فضیلت، ترک سیاست و زندگی این دنیاست و آنچه مربوط به این دنیاست." *

در اینجا به سخن ایشان درباره صوفیان نمی خواهم بپردازم که در گذشته دیدگاههای فلسفی عرفای ایران را به تفصیل بحث کرده ام، اما برخورد رژیم ضد جمهوریتِ اسلامیِ مورد حمایت ایشان با دراویش، دیگر بحث فلسفی نیست و بهتر بود آقای خاتمی از دراویشی نظیر محمد ثلاث می گفت که در یک قدمی اعدام است.

اما بحث قدیس آگوستین همان اشکالی را دارد که نظرات آقای خاتمی. در همان زمانِ طرح "شهر خدا" و "شهر زمین" در بحث گناه وقتی از قدیس آگوستین سؤال می شود که آیا دوشیزگانی که در حمله گاتها به روم مورد تجاوز قرار گرفته اند به دلیل از دست دادن پرده بکارت خود مرتکب گناه شده اند، او نمی داند چه پاسخ دهد و در آخر می گوید که دوشیزگی در ذهن است و نه در جسم و وقتی لذتی در تجاوزی که به آنها شده نبرده اند مرتکب گناهی نشده اند*.

جالب است که قدیس آگوستین که سید محمد خاتمی از او نقل قول می آورد پیش از گرویدن به مسیحیت پیرو مذهب مانی پیامبر ایرانی بود که شر و خیر را دو پدیده جدا از هم تلقی می کرد و این پیشینه باعث بود که بسیاری از تضادهایی را که خود در تفسیر مسیحیت دیده، خواسته است با ابداع چنین بحثهایی، به اصطلاح "منطقی" پاسخ دهد!

بله مسیحیت هم در دوران رژیمهای تئوکراتیک همین مشکلات اسلام را داشت با این تفاوت که اروپا بیش از پنچ قرن پیش گرفتار مصیبت حکومت مذهبی بود و خود قدیس آگوستین 1600 سال پیش زندگی می کرد، و ما امروز در قرن بیست و یکم شاهد سنگسار و حمله کوکلاکس کلان اسلامی به بی حجابها در خیابانهای ایران و این بحثهای بیهوده توسط اصلاح طلبان برای توجیه ادامه رژیم مذهبی در ایران هستیم.

به امید جمهوری آینده نگر دموکراتیک و سکولار در ایران،

سام قندچی

IRANSCOPE
http://www.ghandchi.com
سی و یکم اردیبهشت ماه 1397
May 21, 2018

متون برگزیده
http://featured.ghandchi.com

برای حزب جمهوریخواهان سکولار دموکرات و آینده نگر ایران

http://www.ghandchi.com/futuristparty/index.html